U svečanoj sali Univerziteta Sorbonne u Parizu, u organizaciji Centra za istraživanja ljudskih prava i međunarodnog humanitarnog prava Univerziteta Paris II Pantheon-Assas (CRDH), Centra za analizu i istraživanje u međunarodnim odnosima – Thucydide, i Instituta za kriminologiju i krivično pravo Paris (ICP), održani su sedmi po redu Dani međunarodne krivične pravde. Cilj organiziranja ovih konferencija je razmjena iskustava i mišljenja teoretičara i praktičara prava kako bi se dao dodatni doprinos razvoju međunarodnog prava i pravde.

Na konferenciji je učestvovalo oko 600 gostiju iz Nizozemske, Belgije, Francuske, Njemačke, Senegala, SAD, Kanada, Alžira, Ujedinjenog Kraljevstva, Bosne i Hercegovine… Ovogodišnji Dani međunarodne krivične pravde bili su posvećeni aktivnostima Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove (MMKS) u Haagu, naslijeđu MKSJ-a i radu stalnog Međunarodnog krivičnog suda (ICC), o čemu su govorili brojni ugledni izlagači među kojima stručnjaci iz francuskog Odjela za zločine protiv čovječnosti i ratne zločine, sudije i tužitelji iz MMKS-a, stalnog Međunarodnog krivičnog suda, njemačkog Vrhovnog federalnog suda pravde, predstavnici Međunarodne federacije za ljudska prava (FIDH), francuskog Ministarstva za Evropu i vanjske poslove (Odjel za međunarodnu pravdu), profesori s univerziteta Paris II Pantheon-Assas i Paris Nanterre (Francuska), Leiden (Nizozemska), Libre de Bruxelles (Belgija), Cheikh Anta Diop (Senegal), predstavnici Univerziteta u Sarajevu (Bosna i Hercegovina), advokati koji zastupaju predmete pred međunarodnim sudovima, istraživači francuskog Instituta za studije i istraživanja prava i pravde (IERDJ).  

Pravda je važna i za sadašnjost i za budućnost

S konferenciji su poslate vrlo jasne poruke, oko kojih među učesnicima nije bilo nikakvih dilema: poštivanje presuda civilizacijsko je dostignuće koje predstavlja razliku između demokratskih i nedemokratskih država, jer “pravda je važna i za sadašnjost i za budućnost“. Naglašeno je da počinioci ratnih zločina, bilo gdje da su izvršeni, ne mogu naći utočište u Evropskoj uniji. Na konferenciji je bilo puno govora o naslijeđu Haškog tribunala i presudama izrečenim za zločine počinjene u Bosni i Hercegovini, a profesor Olivier de Frouville, jedan od organizatora konferencije, ističući kako je od izuzetne važnosti za budućnost međunarodne pravde pratiti njen razvoj, poručio je: “Evropa se danas brani u Sarajevu“.

Konferenciju su otvorili profesor međunarodnog prava Olivier de Frouville i profesor kriminologije i krivičnog prava Julian Fernandez, a uvodno izlaganje imao je glavni tužitelj Mehanizma Serge Brammertz. 

U svojom izlaganju, analizirajući rad Mehanizma Brammertz je istakao važnost pravne prakse proistekle iz dosadašnjih suđenja, posebno pravosnažnih presuda Karadžiću i Mladiću u kojima je identificirana odgovornost visokog vojnog i komandnog rukovodstva za počinjene zločine genocida, zločine protiv čovječnosti i ratne zločine, te predmeta Stanišić i Simatović u kome je rasvijetljena uloga državnih struktura Srbije i njihovog učešća u udruženom zločinačkom poduhvatu u zločinima počinjenih na teritoriji Bosne i Hercegovine. 

Brammertz je posebno ukazao na aktuelnu situaciju na Zapadnom Balkanu  i nedopustivost prakse negiranja presuda i zločina počinjenih na području Bosne i Hercegovine, kao i glorifikaciju ratnih zločinaca u regionu. 

O radu Mehanizma, nakon Brammertzovog uvodnog izlaganja govorili su profesor međunarodnog prava Carsten Stahn (Nizozemska), pravnica iz Mehanizma Olivia Martlly, profesorica i zamjenica direktora Fakulteta za pravo i političke nauke Univerziteta Paris Nanterre, Anne-Laure Chaumette (Francuska), advokat Vincent Courcelle-Labrousse, prva zamjenica predsjednika Suda u Lilleu i nekadašnja tužiteljica mehanizma, Auerelia Devos (Francuska), i viša naučna saradnica Instituta za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu Sabina Subašić Galijatović.

Sudska i historijska istina

Profesor Stahn je govoreći o zločinima i posljedicama koje ostavljaju na žrtve istakao da zločini ostavljaju i posljedice na društvo u cjelini i da se o tome mora voditi računa. Chaumetteova je u svom izlaganju naglasila važnost sudske istine koja je temelj i za historijsku istinu. U svom izlaganju kritički se osvrnula na “matematički pristup“ (broj žrtava u odnosu na broj nesrpskih stanovnika u BiH) utvrđivanja zločina (genocida) u bh. općinama u predmetu Ratko Mladić u kome je većina u sudskom vijeću Mehanizma smatrala da nije počinjen genocid.

Subašić Galijatović je, ukazujući na izuzetnu važnost naslijeđa Haškog tribunala i Mehanizma, istakla da su negacija presuda i glorifikacija ratnih zločina institucionalizirani, ali i da se sada radi o reaktivaciji ratnih ciljeva koji su devedesetih i doveli do zločina presuđenih u MKSJ i Mehanizmu: “Aktuelna politika rukovodstva bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska, podržana eksplicitno ili implicitno od Srbije i Ruske Federacije, čak i određenih centara moći pojedinih članica Evropske unije kao što su Mađarska ili Slovenija, upravo je politika zločina opisanih u presudama. Oni danas rehabilitiraju presuđene politike koje su uzrokovale masovne zločine i zahtjevaju konačnu realizaciju ciljeva koji su djelimično ostvareni zločinima. Jedan dio je već isplaćen kada je mirovnim sporazumom prihvaćena podjela teritorije, etnički –„očišćene“ putem zločina i priznate pod ratnim imenom „republika srpska“. Sadašnji rukovodioci entiteta RS žele dobiti i ostatak dividende – odvojiti očišćenu teritoriju od ostatka Bosne i Hercegovine, što je bio i inicijalni cilj kriminalne politike udruženog zločinačkog poduhvata kao takvog presuđenog pred međunarodnim sudstvom.“

Na ovom panelu je jasno rečeno da, pogotovo s obzirom na trenutnu krizu u Bosni i Hercegovini, zločini ne smiju biti nagrađeni: osude zločina moraju zauvijek ostati u kolektivnoj memoriji međunarodne zajednice kao osuda – ne samo individua, već zločinačkih politika presuđenih u MKSJ i MMKS.

Na marginama konferencije u kontekstu međunarodne pravde najčešće su se pominjala imena zločinaca presuđenih u Haagu, Stanišić, Simatović, Karadžić, Mladić uz isticanja, o čemu je bilo govora i u nekim izlaganjima, da je haško naslijeđe dragocjeno svima, te da bi ignoriranje onoga što je međunarodna pravda ostavila u naslijeđe bila nepravda međunarodnoj pravdi.  

“Dugujemo žrtvama da budu priznate“

Posebno je bio zanimljiv panel pod nazivom “Budućnost međunarodnog krivičnog sudstva“ na kome su govorili Joel Hubrecht, rukovodilac programa Instituta za studije i istraživanja prava i pravde (IERD) iz Pariza, Amelie Becquart, tužiteljica, rukovodilac misije za međunarodnu krivičnu pravdu pri Ministarstvu za Evropu i vanjske poslove Francuske, Jasper Klinge, glavni tužitelj Visokog federalnog suda pravde Njemačke, Ranaud Salomon, glavni advokat Kasacionog suda Francuske i Sarah Jamal, profesorica međunarodnog prava sa Univerziteta Pantheon Assas iz Pariza.

Hubrecht je govorio o radu mješovitih međunarodnih sudova kao što su Specijalni sud u Libanu, mješoviti sud za Siera Leone, te perspektivama  uspostavljanja specijalnog suda za zločine počinjene u Siriji. S druge strane,  Belliot i Kluge su o međunarodnoj pravdi govorili na bazi iskustava nacionalnih pravosuđa koja rade na osnovu principa univerzalne nadležnosti i postignućima u suđenjima počiniocima ratnih zločina koji su pokušali izbjeći pravdi u svojim zemljama, posebno u slučaju zločina počinjenih na teritoriji Bosne i Hercegovine, Ruande i Sirije. 

Podsjetimo, Njemačka je među prvima procesuirala ratne zločine počinjene u Bosni i Hercegovini, prva je donijela i presudu za genocid u Srebrenici, a od 2011. istražuju i presuđuju zločine u Siriji, među kojima i silovanja. Sud u Franfurktu istražuje i zločine u Iraku. Čak šest presuda je izrečeno za ratne zločine, zločine protiv čovječnosti i genocid počinjen nad Jesidima u Iraku. Kluge je naglasio: “Dugujemo žrtvama da budu priznate“. 

Nakon konferencije oglasilo se francusko Ministarstvo vanjskih poslova ističući da Francuska potvrđuje svoju podršku presudama počiniocima zločina genocida, zločina protiv čovječnosti i teških kršenja međunarodnog humanitarnog prava u Ruandi i bivšoj Jugoslaviji.