Kao direktni izvršioci zločina počinjenih u Brčkom u Haškom tribunalu su presuđeni Goran Jelisić i Ranko Češić. Na pretresu o odmjeravanju kazne Češić je dao izjavu u kojoj je, između ostalog, rekao: “Riječi kao što su ’kajanje’ su nedovoljne da se iskaže šta čovjek osjeća, kao što sam ja... Ja bih sve učinio da mogu vratiti vrijeme koje je bilo, da se ovo nije učinilo što sam ja učinio. Ali pošto je to nemoguće, ostaje mi da se iskreno kajem za ovo što sam učinio... Nadam se da će ovo moje iskreno kajanje, koje najbolje ja osjećam, pomoći da do ovoga više ne dođe... Ja mogu da poručim da ne bih želio da iko uradi ovako kao ja i prema tome samo mogu reći da nije samo zatvor kazna, nego je teže živjet sa osjećajem krivice u sebi.”

Svi ostali, kako oni koji su odgovorni kao naredbodavci tako i oni koji su direktno učestvovali u zločinima počinjenim u Brčkom, a za koje je bilo više no dovoljno dokaza dostavljenih Haškom tribunalu i prikupljenih u BiH, trebali su biti procesuirani od strane bosanskohercegovačkog pravosuđa. 

Presuđeni i kategorisani

Prema raspoloživim podacima do sad su u BiH osuđeni sljedeći pojedinci zbog zločina počinjenih u Brčkom: Kosta Kostić, Apelacioni sud Distrikta Brčko 13. septembra 2007.  osudio ga je na kaznu od 8 godina zbog zločina protiv civilnog stanovništva; Konstantin Simonović, presudom Osnovnog suda u Brčkom, od 20. juna 2005, osuđen je na 6 godina  zatvora za zločine u logoru Luka; Dimče Ivčev, presudom Osnovnog suda u Brčkom od 27.4.2012. godine osuđen na 1 godinu i 8 mjeseci zatvora za zločine u logoru Luka. Zajedno s njim je osuđen i Dražen Urošević koji je dobio kaznu od 1 godine zatvora; Branko Pudić, presudom Apelacionog suda u Brčkom u februaru 2013. godine osuđen na 1 godinu zatvora za zločine u logoru Luka; Dražen Urošević, presudom Osnovnog suda u Brčkom od 27.4.2012. godine osuđen na 1 godinu zatvora za zločine u logoru Luka; Petar Rikanović, presudom Osnovnog suda u Brčkom u oktobru 2010. godine osuđen na 5 godina i 6 mjeseci zatvora za zločine nad zatočenicima počinjenim u Kasarni JNA; Monika Simonović-Ilić, presudom Osnovnog suda u Brčkom 17.5.2013. osuđena na 4 godine zatvora za zločine u logoru Luka (Haški tribunal je obradio ovaj predmet i na osnovu Pravila Rimskog sporazuma, predmet je dobio oznaku “A” nakon čega je na dalje postupanje vraćen u BiH); Aleksandar Ostojić zvani Minus, Tužiteljstvo Distrikta Brčko je 30.12.2010. godine podiglo optužnicu koja ga, pored ostalog, tereti za zločine u logorima Luka i Kasarna, zajedno sa njim optužen je i Miladin Tošić. Osnovni sud Distrikta Brčko Ostojića je osudio na godinu dana zatvora, a Tišića na četiri. 

Zarobljavanje civila koji su odvođeni, ispitivani i zlostavljani u prostorijama MUP-a u Brčkom, od kojih su neki i ubijeni, prema izjavama svjedoka i dokumentaciji kojom je raspolagao i haški sud, izvršili su pripadnici paravojnih formacija iz Bijeljine, Brčkog i Srbije – Srpska dobrovoljačka garda poznata i kao Arkanovci, Beli orlovi, Crvene beretke i pripadnici srpske TO iz Bijeljine. Među zapovjednicima ovih formacija su: Ljubiša Savić zvani Mauzer, ubijen nakon rata; Mirko Blagojević zvani Vojvoda i Bokser (sin Trivuna, rođen 1956. godine u Brijesnici, općina Lukavac, po izjavama svjedoka živi u Bijeljini) – po Pravilima Rimskog puta od strane Haškog tribunala svrstan u B kategoriju; Božo Božić iz Karlovca, Republika Hrvatska, nakon pregleda dokaza od strane Haškog tribunala svrstan u kategoriju A. 

U zarobljavanju civila u Brčkom je učestvovao i Radivoje Božić zvani Rade, iz Karlovca, nakon pregleda dokaza po Pravilima Rimskog puta od Haškog tribunala dobio oznaku B. Među onima koji se pominju kao visoki dužnosnici brčanske policije su: Petar Kaurinović (sin Ilije, rođen 1948. godine u Brčkom), bio inspektor u MUP-u Brčko, nakon pregleda dokaza svrstan u A kategoriju. Zatočene civile u brčanskom MUP-u su ispitivali i zlostavljali: Dragiša Tešić (sin Grujice, rođen 1949. godine u Mačkovcu, opština Lopare, stalno nastanjen u Brčkom), bio inspektor u MUP-u Brčko, nakon pregleda dokaza od strane Haškog tribunala svrstan u A kategoriju; Petar Kaurinović (sin Ilije, rođen 1948. godine u Brčkom), bio inspektor u MUP-u Brčko, nakon pregleda dokaza od strane Haškog tribunala svrstan u A kategoriju...

Zadatak od Božića: privođenje civila

Milenko Radušić zvani Pjevac (sin Save, rođen 7. aprila 1969. u Brčkom), od kraja marta ili početka aprila 1992. bio je pripadnik Crvenih beretki, jedinice koja je u Brčkom bila stacionarana u kasarni JNA. Radušić je u jedinicu ušao na poziv Živana Ilića zvanog Žika-Tita. Po dolasku u jedinicu upoznao je Božu Božića i (braću) Sašu i Radeta Stojanovića koji su, po Radušićevoj izjavi, pričali da su rodom iz okoline Beograda. U razgovoru s Božićem saznao je da su sva trojica u Brčko došli na poziv potpukovnika Pavla Milinkovića, tadašnjeg komandanta kasarne JNA u Brčkom. Prije dolaska u Brčko bili su na kninskom ratištu u jedinici Dragana Vasiljkovića poznatog pod nadimkom Kapetan Dragan. Uslijedila je obuka u kojoj je Radušić učestovao sa još oko 50 pripadnika jedinice, a obuku su vršili Božić i Saša Stojanović. Obučavali su ih u rukovanju različitim naoružanjem, minsko-eksplozivnim sredstvima i u borilačkim vještinama. Obuka je vršena u kasarni, na vojom poligonu, ali su išli i u srpska sela, najčešće u Brezik, Sandiće i Trnjake. 

U svojoj izjavi Radušić dalje navodi: “Vrlo često na časovima obuke, kao posmatrači, bili su Pavle Milinković, Đorđe Ristanić i Milisav Milutinović, koji su takođe bili obučeni u maskirne uniforme. Osim formacija Crvenih beretki koje su bile u Brčkom, poznato mi je da je u prostorijama Osnovne škole u Sandićima bila još jedna vojna formacija koja je, po mojoj procjeni, brojala 40-ak ljudi. Ne znam ko su bili pripadnici, ali znam da je komandant ili komandir te jedinice bio Mladen Filipović, rodom iz Crne Gore, ali je prije rata kao referent za narodnu odbranu radio u DP Laser Brčko. (...) ...saznao sam da su oni učestvovali u rušenju mostova na rijeci Savi u Brčkom 30. aprila 1992. godine. Sjećam se dobro, a to mi je pričao Božo Božić i Mladen Filipović da su eksploziv pod srušene brčanske mostove postavili dvojica pripadnika 63. padobranske brigade JNA iz Niša, od kojih je jedan poginuo”, a drugi, pod nadimkom Nišlija, se u drugoj polovini maja 1992. vratio u Niš.

Mladen Filipović je Radušiću ispričao da su snimali rušenje mostova, te da je momak iz njegove jedinice sve to snimao s krova kuće majke Žarka Ćosića koja se nalazi u Staroj varoši. O tome Radušić priča: “Nakon ove akcije video kaseta oko rušenja mostova, kao i pripreme koje su prethodile pomenutoj akciji prikazana je pripadnicima Crvenih beretki u prostorijama brčanske kasarne.” Nakon toga, 6. ili 7. maja pripadnici Crvenih beretki su iz Kasarne preselili u zgradu Bescarinske zone u Brčkom. Od Božića su dobili zadatak da privode civile u brčansku kasarnu. 

Radušić: “...iz mnogih prigradskih naselja dovodili smo civile u zgradu SJB Brčko, zatim u prostorije DP Laser, i druga mjesta kao što su prostorije džamije kod Doma zdravlja, a nešto kasnije neki civili su odvođeni i u logor Luka. (...) Vidio sam dosta leševa u sobi broj 13 u zgradi SJB. (...) ... mnoge leševe, kako iz logora Luka kao i iz drugih mjesta u Brčkom, odvozili su u neposrednu bilizinu farme gdje su sahranjivani, ili bolje rečeno bacani u jame koje su prethodno iskopane. Nekoliko puta sam prolazio (...) i vidio sam bager žute boje... Znam dobro da je na bageru radio Jovica Marković, rodom iz Brčkog koji je sada (1999. prim.aut.) zaposlen kao konobar, odnosno šef sale u restoranu Evropa u Brčkom, odnosno bivši Šanel, čiji je sadašnji vlasnik Božo Božić...”

Ovaj svjedok događaja u Brčkom ispričao je i kako je krajem 1993. ili početkom 1994. počelo iskopavanje leševa kod Farme: “Ne znam po čijoj naredbi je to rađeno, ali se pričalo da su iskopavanje te grobnice naredili Milorad Kutlešić, u to vrijeme komandant I Posavske brugade VRS i Đorđe Ristanić, koji je u to vrijeme obavljao dužnost predsjednika Opštine Brčko. Tako otkopane leševe odvozili su kamionima u Kafileriju, gdje su neke spaljivali, a neke su, kako sam čuo, mljeli. Dobro znam da su iz DP Tesla Brčko odnijeli veću količinu neke kiseline kojom su posipali te leševe... Isto tako znam da su grobnicu otkopavali sa istim onim bagerom i ponovo je na bageru radio Jovica Marković koji mi je i ispričao o ovome. 

Ne znam tačko koliko je lica u Brčkom ubijeno, ali osim Češića i Jelisića, kao i Zakića u ubistvima civila učestvovali su i Goran Marković zvani Markulja, Cvjetko Zarić zvani Rasporac, i još mnogi koji su na ovo područje došli iz drugih dijelova BiH, Srbije i Crne Gore. Po mom mišljenju kao odgovorna lica koja su naređivala ili pospješivali ubistva su Đorđe Ristanić, Milisav Milutinović, Pavle Milinković, Dragiša Tešić i Petar Kaurinović, obojica radili kao inspektori krim policije u SJB i ispitivanju civila u logoru Luka u Brčkom, i Žarko Ćosić.”

Suđenje Ristaniću

Veliki dio podataka o najodgovornijima za zločine počinjene u Brčkom iz izjave ovog bivšeg pripadnika Crvenih beretki poklapa se sa nalazima Haškog tribunala (u izrečenim preudama o čemu smo pisali u prethodnim dijelovima), kao i u predmetima koje su pregledali na osnovu Pravila Rimskog puta i u skladu s raspoloživim dokazima stavili na njih oznake kategorija. No, simptomatično je da niko od odgovornih iz vrha civilne, vojne i policijske vlasti nije na spisku presuđenih zločinaca ni 25 godina nakon rata i nakon višegodišnjeg obučavanja domaćeg pravosuđa koje je i finansijski obezbjeđeno da radi ove predmete.

Izuzetak je Đorđe Ristanić protiv koga je Tužiteljstvo BiH podiglo optužnicu koja ga tereti da je u svojstvu predsjednika Ratnog predsjedništva opštine Brčko, od aprila do decembra 1992. godine, u okviru širokog i sistematičnog napada usmjerenog na stanovništvo bošnjačke i hrvatske nacionalnosti na području Brčkog i okoline, znajući za napad i da njegove radnje predstavljaju dio tog napada sa diskriminatorskom namjerom, kao učesnik udruženog zločinačkog poduhvata izvršio progon stanovništva i to ubistvima, zatvaranjem i drugim teškim oduzimanjem fizičke slobode, prisilnim preseljenjem, mučenjem i drugim nečovječnim djelima slične prirode učinjenim u namjeri nanošenja velike patnje ili ozbiljne fizičke ili psihičke povrede, oduzimanjem prava na pravično i nepristrasno suđenje, uništavanjem kulturnih, historijskih i religijskih spomenika koji su kao kulturno i duhovno nasljeđe naroda pod posebnom zaštitom međunarodnog prava.

Suđenje Ristaniću počelo je 15. marta 2016. godine i Tužiteljstvo BiH još uvijek saslušava svjedoke/žrtve koji govore o brojnim zločinima na području Brčkog, među kojima i o zatočeničkim objektima u koje su zatvarani civili izjavljujući da su Ristanića viđali u zgradi policije, Luci, u džamiji gdje je bilo više zatočenih... Među svjedocima Tužiteljstva BiH su i brojni tadašnji pripadnici srpskih vlasti i srpskih snaga u Brčkom, a među njima i oni koji se u dokazima i izjavama svjedoka/žrtava navode kao počinioci, među kojima su čak i pojedinci kategorisani Pravilima Rimskog puta u Haškom tribunalu. 

No, tužitelj Seid Marušić, ili ne zna da su neki od njegovih svjedoka potencijalni osumnjičeni, protiv kojih bi trebao pokrenuti ozbiljne istrage (a ne bi čudilo da ne zna s obzirom da mu se na jednom ročištu desilo da ga Vijeće obavijesti da mu je jedan od svjedoka mrtav već 10 godina, o čemu on nije imao pojma?!), ili se drži toga da niko nije kriv dok ne bude (pravosnažno) presuđen, nadajući se da će mu nekadašnji pripadnici MUP-a Dragiša Tešić i Petar Kaurinović pomoći da osudi Ristanića. 

Iako je u presudi Radovanu Karadžiću detaljno objašnjena uspostava civilne vlasti – srpskih opština, ratnih predsjedništva/povjerenstava i kriznih štabova u Republici Srpskoj, vertikalna hijerarhija, odnos ko je kome bio nadređeni, ko je kome slao izvještaje... svjedoci (Tužiteljstva) na suđenju Ristaniću to prikazuju potpuno drugačije, tako da već u ovom dijelu dokaznog postupka braniteljice Ristanića, prvo Senka Nožica, pa Lejla Čović, kroz izjave svjedoka Tužiteljstva grade odbranu po kojoj je uloga Ratnog predsjedništva u Brčkom, na čijem čelu je bio Ristanić – bila normalizacija života u Brčkom, a Ristanićeva uloga je u svemu bila minorna i on ništa nije znao ni o čemu.

Uloga Ratnog predsjedništva – normalizacija života?!

Vidljivo je i da se kroz izjave pojedinih svjedoka pokušava sva krivice prebaciti na Jelisića i Češića, koji su već presuđeni u Haškom tribunalu, (do)kazati kako je Goran Jelisić radio na svoju ruku, da nije bilo nadređenih nad njim, i da su ga se svi bojali. Da je kontrolu nad logorom Luka imala vojska, a obezbjeđenje davala civilna policija (kako je naveo u svojoj izjavi Risto Lugonjić, jedan od ratnih komandira policije u Brčkom – prema izvještajima medija sa suđenja). Da su u Brčkom (na svoju ruku) boravile i radile paravojne formacije čija je žrtva bio i Đorđe Ristanić. 

Na sjedočenju iz septembra 2017. godine Petar Đokić, ratni komandir Službe javne bezbjednosti u Brčkom, a danas ministar industrije, energetike i rudarstva u Vladi Republike Srpske, ispričao je u sudnici da su civili, Bošnjaci i Hrvati, dovođeni na saslušanja u policijsku stanicu, ali i da su u “julu 1992. godine, ‘Crvene beretke’ upale u zgradu policije i maltretirale prisutne. Uhapšen sam tada i ja, i Đorđe Ristanić. Dan nakon hapšenja smo pušteni.”

Pero Marković je kao svjedok izjavio da je nakon izbora bio predsjednik Izvršnog odbora u Brčkom, da su nakon rušenja mostova krajem aprila 1992. godine organi vlasti pokušavali da vrate život u normalu, ali je Izvršni odbor prestao sa radom i nastao je vakuum. Po njegovoj izjavi formirana je Skupština Srpske opštine Brčko i Đorđe Ristanić je izabran za njenog predsjednika. Po Markoviću nije nikad zvanično formirano, ali je postojao organ koji su zvali Ratno predsjedništvo, Krizni štab ili Povjereništvo: “Nema vode, nema struje… Počeli smo se okupljati, da vidimo šta ćemo. Okupljali smo se prvo u stanovima, a onda u zgradi nekadašnje ‘Šumarije’. Ristanić je bio predsjednik Opštine, oko njega smo se okupljali. On je bio prvi među jednakima. Na sastancima su bili i predstavnici vojske, policije, komunalnog preduzeća, Doma zdravlja i slično. Krajem maja 1992. godine ja sam imenovan za direktora banke i povremeno sam pozivan na sastanke Ratnog predsjedništva.” 

Marković se složio s Ristanićevom braniteljicom da je uloga Ratnog predsjedništva bila normalizacija života, te da su odluke donošene većinom glasova i da je glas Ristanića bio jednak glasovima ostalih članova.

Među prvim proglašenim srpskim opštinama bilo je Brčko

Sudsko vijeće u presudi Radovanu Karadžiću (zaključak 139) navodi: “Uputstvo s varijantom A i B nalagalo je opštinskim odborima SDS-a u opštinama iz varijante A i varijante B da u prvoj fazi ’odmah (...) formiraju krizni štab srpskog naroda u opštini’, koji će uključiti sve članove sekretarijata opštinskog odbora SDS-a, kandidate SDS-a u određenim opštinskim organima (varijanta A) ili kandidate SDS-a u svakom opštinskom organu (varijanta B), poslanike Skupštine srpskog naroda u BiH i članove Glavnog odbora SDS-a iz dotične opštine. Komandant kriznog štaba bio je, u opštinama iz varijante A, predsjednik skupštine opštine ili predsjedavajući izvršnog odbora opštine, a u opštinama iz varijante B, predsjednik opštinskog odbora SDS-a Takav sastav i rukovođenje kriznim štabovima obezbjeđivali su tijesnu vezu između kriznih štabova i SDS-a i njegovog rukovodstva.”

Treba podsjetiti i da Vijeće u jednom prethodnom (136) zaključku navodi: 24. marta 1992. Skupština bosanskih Srba verifikovala je odluke brojnih opštinskih skupština o proglašenju novoformiranih srpskih opština, uključujući Vogošću, Srebrenicu, Bratunac, Prijedor, Višegrad, Foču, Brčko i Zvornik. Optuženi (Karadžić) je na toj sjednici Skupštine prethodno izjavio sljedeće: "Novoformirane opštine moraju što prije da uspostave svoje organe, da izrade pečate i počnu da funkcionišu. Mora se milicijom, odnosno našim organima stati na granicu.”

Zaključak Vijeća 140: “27. marta 1992. na sjednici Skupštine bosanskih Srba, optuženi (Karadžić) je ponovio uputstvo da se ’hitno formiraju’ krizni štabovi u opštinama i da su predsjednici opština i izvršnih odbora ’u kriznom štabu najviši’. Optuženi je izjavio sljedeće: ’Molim vas da s punim ovlašćenjem Skupštine pristupite disciplinovanju ljudi i organizovanju kriznih štabova, uz uvođenje svih rezervnih oficira i penzionisanih oficira u te štabove da se narod dovede u neki red...’”

U presudi dalje stoji da je Radovan Karadžić 4. aprila 1992. naložio aktiviranje kriznih štabova, te da je Vlada bosanskih Srba na čelu s Đerićem, 26. aprila 1992. izdala “Uputstvo za rad kriznih štabova srpskog naroda u opštinama”, u kojem se, kako stoji u presudi, navodilo sljedeće: “U ratnim uslovima Krizni štab preuzima sve prerogative i funkcije skupština opština, kad one nisu u mogućnosti da se sastanu.” U zapisniku sa sastanka Savjeta za nacionalnu bezbjednost i Vlade, održanog 27. aprila 1992, navodi se da je “zaključeno (…) da se uradi šire uputstvo kriznim štabovima, koje će obuhvatiti način političkog rada na terenu te organizaciju funkcionisanja vlasti”.

Uloga ratnih predsjedništava po presudi Karadžiću

Prema Uputstvu od 26. aprila 1992. krizni štab “koordinira funkcije vlasti radi odbrane teritorija, bezbjednosti stanovništva i imovine, uspostavljanja vlasti i organizacije svih drugih tokova života i rada. (...) Krizni štab je bio dužan prikupljati informacije o stanju na terenu i obavještavati i konsultovati nadležne organe Srpske BiH (SrRBiH)...” Vijeće u presudi Karadžiću dalje zaključuje: “Odnos između kriznih štabova i raznih vojnih snaga u opštinama (jedinica JNA, TO-a, paravojnih jedinica i VRS-a) razlikovao se od opštine do opštine. Međutim, u najmanju ruku, u tom odnosu su svi krizni štabovi bili zaduženi da koordiniraju rad i pružaju podršku. (...) Osim toga, krizni štabovi su pružali razne vrste pomoći TO-u, na primjer, tako što su pozivali na mobilizaciju u svojim opštinama i pružali finansijsku pomoć.”

Zaključak Vijeća 147: “Vlada bosanskih Srba je 23. maja 1992. donijela odluku o ukidanju kriznih štabova. Vlada je zaključila da ’treba što prije stvoriti uslove za rad redovnih organa vlasti’ i da u opštinama treba formirati ratna predsjedništva. Na prethodnom zajedničkom sastanku SNB-a (Savjet za nacionalnu bezbjednost, prim.aut.) i Vlade, održanom 22. aprila 1992. zaključeno je da Vlada imenuje ratno predsjedništvo i ratne izvršne odbore u svim opštinama u kojima ’ne funkcionišu’ izvršni odbori.” U zaključku 149. Vijeća stoji: “U odluci od 31. maja 1992. navodi se da Ratno predsjedništvo, između ostalog, ’organizuje, koordinira i usklađuje aktivnosti za odbranu srpskog naroda i uspostavljanje legalnih organa vlasti opštine’; ’vrši sve funkcije skupštine i izvršnog organa dok se ne steknu mogućnosti da se ti organi sastanu i rade’; i ’stvara i obezbjeđuje uslove za rad vojnih organa i jedinica u odbrani srpskog naroda’.”

Prema zaključku Vijeća 153. Predsjedništvo Srpske Republike BiH je 10. juna 1992, na osnovu člana 5 Ustavnog zakona o provođenju Ustava SrRBiH, donijelo odluku o formiranju ratnih povjereništava u opštinama SrRBiH. Zaključak 154: “Ratna povjereništva trebalo je da ’najtješnje sarađuju s legalnim organima vlasti’, ’prenose direktive republičkog ratnog predsjedništva’, ’preko povjerenika prenose informacije o problemima, potrebama i radu opštinskih organa’ i ’sarađuju s organima vlasti na stvaranju uslova za rad vojnih organa i jedinica u odbrani srpskog naroda’.” Sudsko vijeće konstatira i da su ratna povjereništva trebala da naslijede krizne štabove, a sama odluka trebalo je da zamjeni odluku od 31. maja 1992. kojom su obrazovana ratna predsjedništva. Skupština bosanskih Srba je 17. decembra 1992. donijela je odluku o prestanku važenja odluke o obrazovanju ratnih povjereništava.

Dakle, očito je iz presude Radovanu Karadžiću da su sudije ICTY-a (drugostepena presuda je potvrdila zaključke prvostepene) na osnovu brojnih dokaza, vještačenja i svjedočenja, u svojim zaključcima do u detalje utvrdili kako je funkcionirala civilna vlast u Srpskoj Republici, kasnije preimenovaj u Repubiku Srpsku. Nakon ovih citiranih dijelova iz presude Karadžiću zvuči smiješnim izjava svjedoka Tužiteljstva BiH Markovića da je Ristanić bio prvi među jednakima, odnosno slaganje s tvrdnjama braniteljice da je “uloga Ratnog predsjedništva bila normalizacija života” u Brčkom. Pravosuđe BiH bi trebalo u potpunosti da preuzme haško naslijeđe i vodi se utvrđenim činjenicama u presudama u svome radu, a to im je i obaveza.

Ristanić, svjedok u Haagu

U haškoj presudi Momčilu Krajišniku (zaključak 972) stoji: “U septembru 1992. obavještajna služba Komande Istočnobosanskog korpusa izvijestila je Glavni štab VRS-a da je od 30. aprila 1992. Brčko preplavljeno ’patriotski’ orijentisanim pojedincima koji su odgovorni za pljačke, silovanja i ubistva, uključujući ubistva u logoru Luka, te da su neka tijela ubijenih zakopana u jame i prekrivena građevinskim materijalom od razrušenih džamija. U tom izvještaju stoji da je predsjednik Ratnog predsjedništva Đorđe Ristanić priznao da je ubijeno 300 ljudi. U njemu je izražena i zabrinutost da bi te informacije mogle procuriti.”

Đorđe Ristanić se u Haškom tribunalu pojavio kao svjedok Tužiteljstva u predmetu Radovan Karadžić (usput braneći sebe), no nije mogao negirati postojanje logora Luka u kome su bili zatvoreni Bošnjaci i Hrvati, priznajući da su ih nelegalno zatvarale srpske snage. Tvrdio je da nisu znali za ubistva u logoru Luka, priznajući da su znali za ubistva ispred stanice policije i hotela Posavina, i da su od policijskih inspektora imali informacije za neka maltretiranja, kako ih tamo tjeraju da pjevaju, “to se čak čulo noću da horski pjevaju...” 

I Karadžić je, kao i Ristanić, tvrdio da lokalne vlasti o dešavanjima u logoru Luka, koji on zove zatvorom, nisu znale ništa, i da su Luku kontrolirali “odmetnuti pojedinci poput Jelisića”. Nakon toga je Karadžić pročitao dio izjave žrtve (iz logora Luka) “...Goran je bio glavni i radio je šta je htio...” Ristanić se složio da je Jelisić bio osion, ali “ko stoji iza njega, to je bila velika tajna”. No, tužitelj mu je rekao da brčanske vlasti nisu poduzele ništa čak ni kad su, po Ristanićevom priznanju, zločini postali očiti, pitajući ga: “Koje korake su Ratno predsjedništvo i SDS poduzeli da se istraže zločine počinjene u logoru Luka u mjesecima i godinama koji su uslijedili.” Nisu ništa uradili. U julu 1995. Haško tužiteljstvo je podiglo optužnicu protiv Gorana Jelisića, koji je u Haagu priznao krivicu (kao i Češić). 

Ispričao je Ristanić još svašta u Haagu i njegovu izjavu Vijeće u presudi na više mjesta navodi u fus notama, no utrđujući dešavanja u Brčkom, Vijeće u svojim zaključcima navodi činjenice iz kojih je vidljivo da ih Ristanić nije uspio ubijediti niti u svoju, niti u nedužnost civilnih vlasti u Brčkom, tako se, pored ostalog, u presudi navodi: (802) “Početkom maja 1992. načelnik SJB-a Brčko i građani Brčkog obavijestili su Ratno predsjedništvo Brčko da u logoru Luka drže ljude zatočene bez zakonskog osnova i da se uglavnom radi o bosanskim Muslimanima iz Brčkog, koje su tamo dovele srpske snage. (Fus nota 2609: Ristanić je jednom prilikom posjetio logor Luka kako bi obezbijedio da neke zatočenike puste na slobodu, ali nakon toga nije ponovo dolazio; 2612: Ðorđe Ristanić, T. 16722–16723 (15. juli 2011.). Vijeću su predočeni i dokazi o suprotnom, koji sugerišu da je Ristanić bio ljut kada ga je Kaurinović obavijestio da su neki zatočenici pušteni na slobodu, te da je naredio da se zatočenici drže u zatočeništvu radi razmjene. Petar Kaurinović, T. 34138–34140 (20. februar 2013.); P6147 (Izvod iz zapisnika razgovora s Petrom Kaurinovićem, bez datuma), str. 2–3. Međutim, Vijeće ne smatra da je to svjedočenje pouzdano. Prilikom donošenja tog zaključka Vijeće je primijetilo da Kaurinovićevo svjedočenje karakterišu protivrječnosti i evazivnost i smatralo je da on nije iskren i otvoren svjedok.)

Zaključak Vijeća 819: ... Ni iz Ristanićevog svjedočenja nije bilo jasno da li je on dobio informacije o navodima o ubijanju u logoru Luka, odnosno kada ih je dobio; prema svojoj tvrdnji, on je samo čuo glasine i kasnije je kroz priče koje su prenijeli mediji i priče ljudi koji su bili u logoru saznao šta se tamo desilo. S obzirom na njegove dvosmislene odgovore kojima je pokušao da se ogradi od tih događaja u pogledu saznanja o njima, Vijeće ne prihvata Ristanićevo svjedočenje u vezi s tim. 

Daleko su veće grobnice u Prijedoru?!

U presudi Karadžiću Vijeće dalje navodi (820): “Ristanić je u svom svjedočenju, u vezi s opštinskim vlastima bosanskih Srba, rekao da oni ’ili nisu imali snage ili volje’ da zaustave Jelisića. Vijeće prihvata da vlasti bosanskih Srba nisu bile voljne da zaustave Jelisića, ali ne prihvata sugestiju da nisu imale moći da to učine. S tim u vezi, Vijeće napominje da je Jelisić na kraju uklonjen iz policije, ali nije pokrenuta istraga o navodnim zločinima i on je samo premješten u jednu vojnu jedinicu. (Fus nota 2681: Izjava svjedoka Ðorđa Ristanića od 15. juna 2011.), Pored toga, Vijeću su predočeni dokazi iz jednog izvještaja Istočnobosanskog korpusa koji sugerišu da je Ristanić i sam znao za ubistava koja su počinjena u opštini, da nije bio zainteresovan za sprečavanje oticanja podataka i da je rekao ’da su daleko veće grobnice u Prijedoru’. (Fus nota: 2682, Izvještaj Istočnobosanskog korpusa, 29. septembar 1992, str. 1) Ristanić je poricao konkretne detalje iz tog izvještaja, ali Vijeće prihvata da Izvještaj govori u prilog drugim predočenim dokazima, koji upućuju na to da su vlasti bosanskih Srba bile u određenoj mjeri upoznate sa zločinima počinjenim u opštini te da je bilo pokušaja da se oni zataškaju.” 

(U sljedećem nastavku: Prikrivanje ratnih zločina(ca))

Prethodni nastavci:

1. U prilog borbi protiv negiranja utvrđenih činjenica u Međunarodnom krivičnom sudu za bivšu Jugoslaviju: Brčko (I): Laži srpskih političara i medija o akciji Koridor ’92! https://avangarda.ba/post/type-1/863/Lazi_srpskih_politicara_i_medija_o_akciji_Koridor_%E2%80%9992!

2. U prilog borbi protiv negiranja utvrđenih činjenica u Međunarodnom krivičnom sudu za bivšu Jugoslaviju: Brčko (II): Dr. Milan Novaković: “Fabrika Jelisić je najproduktivnija”?! https://avangarda.ba/post/type-1/872/Dr._Milan_Novakovic:_%E2%80%9CFabrika_Jelisic_je_najproduktivnija%E2%80%9D?!