Prvostepena presuda Radovanu Karadžiću izrečena je 24. mart 2016. godine i Karadžić je proglašen krivim na osnovu individualne krivične odgovornosti (član 7(1) Statuta ICTY). Od 11 tačaka optužnice presuđen je po 10 tačaka, a oslobođen je krivice samo po tački 1. optužnice – za genocid u drugim općinama u BiH počinjen tokom 1992. godine. Karadžić je presuđen za sva četiri udružena zločinačka poduhvata: za sveobuhvatni zločinački poduhvat od 1991. do 1995. godine u Bosni i Hercegovini; udruženi zločinački poduhvat za Srebrenicu; udruženi zločinački poduhvat za Sarajevo i udruženi zločinački poduhvat za držanje talaca pripadnika UN-a. Uz to Radovan Karadžić je proglašen krivim za: genocid; progone (zločini protiv čovječnosti); istrebljivanje (zločini protiv čovječnosti); ubistvo (zločini protiv čovječnosti); ubistvo (kršenja zakona ili običaja ratovanja); deportaciju (zločini protiv čovječnosti); nehumana djela – prisilno premještanje (zločini protiv čovječnosti); terorisanje (kršenja zakona ili običaja ratovanja); protivpravne napade na civile (kršenja zakona ili običaja ratovanja); uzimanje talaca (kršenja zakona ili običaja ratovanja). Radovan Karadžić je prvostepenom presudom osuđen je na kaznu zatvora u trajanju od 40 godina. Na ovu presudu Karadžić je uložio žalbu i žalio se na sve nalaze Prvostepenog vijeća. Tužiteljstvo haškog trbunala također je uložilo žalbu i žalilo se na dio presude koji se odnosi na utvrđivanje genocida počinjenog u sedam općina BiH tokom 1992. godine i zatražilo je za Karadžića doživotnu kaznu zatvora.
Drugostepena presuda Radovanu Karadžiću bit će izrečena 20. marta 2019. godine. U nekoliko nastavaka donosimo najvažnije zaključke prvostepene presude koju je Vijeće Haškog tribunala izreklo Karadžiću.
Uloga Skupštine bosanskih Srba
Vijeće konstatuje da je Skupština bosanskih Srba bila formalno sredstvo putem kojeg su zvanično sankcionisani i šireni ideologija i ciljevi optuženog i rukovodstva bosanskih Srba. Skupština je takođe bila jedno od tijela koje je korišteno za prenošenje instrukcija u vezi s tim ciljevima na niži nivo, predstavnicima opština. Na primjer, Skupština bosanskih Srba donosila je odluke koje su odražavale stav optuženog i rukovodstva bosanskih Srba da će srpski narod ostati u zajedničkoj državi Jugoslaviji. Skupština je takođe organizovala plebiscit srpskog naroda u BiH da se ta odluka potvrdi i zatim priznala rezultat plebiscita, te proglasila da će područja na kojima su Srbi glasali za ostanak u Jugoslaviji ostati dio teritorije Jugoslavije.
Vijeće konstatuje da je Skupština bosanskih Srba, kada je postalo očigledno da cilj ostanka u zajedničkoj državi s Jugoslavijom više nije bio moguć, odobrila pripreme za formiranje zasebne srpske republike. U tom pogledu, Vijeće takođe konstatuje da je Skupština bosanskih Srba, u periodu od kraja 1991. do sredine 1992. imala centralnu ulogu u formiranju drugih paralelnih institucija i struktura bosanskih Srba, poput Ministarskog savjeta i SNB-a. Skupština je takođe radila na izradi ustava srpske države koju su htjeli formirati. Vijeće konstatuje da je Skupština bosanskih Srba takođe propagirala stvaranje paralelnih struktura u opštinama, na primjer, pozivala je da se osnivaju “skupštine opština srpskog naroda”. Vijeće konstatuje da je optuženi vodio diskusije na sjednicama Skupštine bosanskih Srba kada su se donosile te odluke. Optuženi je direktno promovisao mjere koje su se podudarale s njegovim ciljevima.
2949. Proglašenje SrRBiH od strane Skupštine bosanskih Srba u januaru 1992. bilo je potvrda teritorijalnih ciljeva i ideologije rukovodstva bosanskih Srba, koje je tražilo stvaranje zasebne srpske države.
“Regionalizacija i, konkretno, određivanje granica srpskih autonomnih oblasti, bili su način da se identifikuje koje bi teritorije i naselja bosanskih Srba u BiH mogli da se izdvoje i ostanu dio Jugoslavije u slučaju da BiH proglasi nezavisnost. Taj proces regionalizacije u početku je takođe bio način da se identifikuju strateški značajna teritorijalna područja. Isto tako, formirane su strukture kako bi se ostvarila komunikacija između srpskih autonomnih oblasti i viših vlasti u SDS-u.”
Vijeće zaključuje da je konačni raskol u strukturama RMUP-a, iako su na tu podjelu uticala neslaganja u vezi s kadrovima ili ju je predviđao Cutileirov plan, bio ubrzan odlukom rukovodstva bosanskih Srba i da je bio suštinski dio njihovog cilja da formiraju zasebnu državu bosanskih Srba s paralelnim strukturama. Vijeće konstatuje da je Mandić imao vodeću ulogu u osiguravanju da se ta podjela izvrši na opštinskom nivou i u detaljnom osmišljavanju buduće strukture MUP-a bosanskih Srba. Vijeće takođe konstatuje da je formiranje zasebnog MUP-a bosanskih Srba bio način za podrivanje prijedloga o nezavisnosti BiH. Nakon podjele MUP-a BiH, optuženi je bio obavještavan o razvoju događaja i o funkcionisanju MUP-a bosanskih Srba.
Suradnja Karadžića i Miloševića
Počev od novembra 1990. Milošević i optuženi (Karadžić) su blisko sarađivali i optuženi ga je često posjećivao u Beogradu. Drugi rukovodioci bosanskih Srba, na primjer Krajišnik, takođe su se sastajali s Miloševićem, ali njihovi sastanci nisu bili tako česti. Prije početka sukoba i 1992. godine Slobodan Milošević i optuženi neprestano su komunicirali jedan s drugim i razgovarali i o političkoj i o vojnoj taktici u vezi s dešavanjima u BiH i Hrvatskoj, te usklađivali tu taktiku.
Vlasti na Palama i vlasti u Beogradu bile su tijesno povezane i rukovodstvo bosanskih Srba se konsultovalo s Beogradom u vezi s dešavanjima u BiH. Teme o kojima su razgovarali obuhvatale su: (i) njihovo protivljenje otcjepljenju BiH i želju da ostanu dio Jugoslavije; (ii) protivljenje stvaranju islamske države; (iii) političke pregovore; (iv) regionalizaciju; (v) dešavanja u Hrvatskoj i Sloveniji; (vi) vojne pripreme, uključujući mobilizaciju srpskog stanovništva i nabavku oružja; (vii) dešavanja u Krajini; i (viii) pitanja koja su se odnosila na priznanje nezavisnosti BiH.
3278. Vijeće podsjeća da je Milošević u decembru 1991. rekao optuženom (Karadžiću) da ne bi trebao da popušta Izetbegoviću, da bi trebali da se drže svog stava, dodavši: “Ako hoće da se biju, tu smo”, s obzirom da su Srbi jači. Razgovarali su i o neustavnom karakteru odluke kojom je promjenjen status BiH.
Na jednom sastanku sa Slobodanom Miloševićem i Mladićem, održanom 24. septembra 1993., Perišić je govorio o opasnosti od rata u Krajini i rekao da je potrebna pomoć u ljudstvu, borbenoj opremi i finansijskim sredstvima. Milošević je u vezi s “konačnom verifikacijom (RS-a)” izjavio da ona zahtijeva političku koordinaciju s optuženim, ekonomsku koordinaciju, vojnu koordinaciju s jednim glavnim štabom, kao i povezivanje na planu obavještajnih i bezbjednosnih funkcija. Milošević je dalje izjavio da se mora voditi odlučna borba protiv kriminala.
3285. U oktobru 1993. Momčilo Perišić je govorio o kadrovskim problemima vezanim za starješine iz SRJ koje su bile angažovane u VRS-u, a vođena je i diskusija o tome da li bi SRJ trebala da povuče svoje kadrove iz RS-a. Na tom sastanku, Slobodan Milošević je rekao da “Mladić dođe ovde i da od njega čujemo šta ima da kaže”.
3286. Vijeće podsjeća da je Slobodan Milošević prisustvovao jednom sastanku održanom 8. novembra 1993. u Predsjedništvu Srbije, na kojem su, pored ostalih bili optuženi, Krajišnik, Martić, Mladić i Perišić, i da se tom prilikom razgovaralo o sljedećim zajedničkim ciljevima: (i) bezuslovnom jačanju integriteta Srbije, (ii) uspostavljanju RS-a kao potpuno nezavisne države; i (iii) obezbjeđivanju potpune vlasti Srba u Krajini.10545
3287. Na jednom sastanku sa Slobodanom Miloševićem, Jovicom Stanišićem i drugima, održanom u decembru 1993., optuženi (Karadžić) je izjavio da je kraj sukoba blizu i da bosanski Srbi drže 75% teritorije; prihvatio je da će dio te teritorije morati da vrate jer im međunarodna zajednica neće dopustiti da ga zadrže. Optuženi je na tom sastanku nabrojao Strateške ciljeve. Taj sastanak je sazvan kako bi se poboljšao “operativno-taktički položaj” bosanskih Srba i kako bi se razgovaralo o pomoći iz Srbije. Milošević se složio s Mladićevim prijedlogom i sugerisao da je potrebno planirati “operaciju” i pripremiti snage, ali tek poslije pregovora u Briselu. On je takođe obećao da će za te operacije obezbijediti gorivo iz državnih rezervi. Milošević je ponudio dodatnu pomoć, izjavivši da će Perišić “dati sve što ne ugrožava borbenu gotovost jedinica” u Srbiji. Perišić je dalje rekao da će oni pružiti pomoć u naoružanju, a Jovica Stanišić je govorio o specijalnoj borbenoj grupi koja se može angažovati; među tim jedinicama bile su Crvene beretke i arkanovci. Sljedećeg dana, u nastavku tog sastanka, Stanišić i Perišić su potvrdili da će obezbijediti ljudstvo u jačini od nekoliko stotina ljudi.
3289. Međunarodni posmatrači su zabilježili da je Milošević imao dominantan uticaj na rukovodstvo bosanskih Srba i da je odigrao ulogu u uvjeravanju tog rukovodstva da tokom međunarodnih pregovora prihvati određene prijedloge. Međutim, već u julu 1994. bilo je nesuglasica u odnosima između RS-a i Srbije, a Slobodan Milošević se žalio zbog kritika upućenih na račun Srbije. Milošević je na privatnim sastancima bio izuzetno ljut na rukovodstvo bosanskih Srba zbog toga što je odbilo Vance-Owenov plan i psovao je optuženog.
3290. Vijeće ima u vidu da je Milošević prvobitno imao slične interese kao i bosanski Srbi, ali da je, kada je došlo do razilaženja tih interesa, smanjen i njegov uticaj na rukovodioce bosanskih Srba. Milošević se takođe zapitao da li će svijet prihvatiti da bosanski Srbi, koji su činili samo jednu trećinu stanovništva BiH, dobiju više od 50% teritorije te države i podsticao je postizanje političkog sporazuma. On je izjavio da su Srbi pobijedili u ratu i da u RS-u “nema skoro” bosanskih Muslimana. U avgustu 1994. rukovodioci iz Srbije kritikovali su rukovodioce bosanskih Srba zbog toga što su činili “zločine protiv čovječnosti” i nastavili “etničko čišćenje” i rat iz svojih ličnih ciljeva.
3293. Na jednom sastanku s Mladićem, Perišićem i drugima, održanom 20. septembra 1994. godine, Milošević je naglasio da je došlo do razlaza između Pala i Srbije i podsjetio ih da se srpska politika definiše u Beogradu, a ne na Palama. Izjavio je da se rat mora okončati i da je najveća greška bosanskih Srba bila to što su željeli da nanesu potpuni poraz bosanskim Muslimanima. Tokom toga sastanka, Milošević je izrazio svoje dodatno negodovanje zbog razjedinjenosti između rukovodstva bosanskih Srba i bosanskih Srba u Krajini, izjavivši da “to što ludi doktor misli da je Srbija dužna igrati pipirevku pred njime − to Srbija neće”.
Na sastanku održanom 3. maja 1995. godine, kojem su, pored ostalih, prisustvovali Milošević, Milinović, Akashi, Banbury i Kirudja, Milošević je izjavio: “Sa Mladićem sam u dobrim ličnim odnosima. Međutim, sve dok su tu Karadžić i Krajišnik, oni neće prihvatiti mirno rješenje.” Kirudja je primijetio da je Slobodan Milošević i dalje imao uticaj na zvaničnike u RS-u i RSK-u, uključujući Mladića. Činilo se da taj uticaj vremenom varira, ali Kirudja je imao utisak da je Milošević smatrao da mu je Mladić lojalan, čak i nakon što su se odnosi između Beograda i Pala pogoršali.
Milošević je takođe kritikovao Martića, a Kirudja je izjavio da su optuženi i Martić u tom trenutku zastupali isti stav. Prema Kirudjinim riječima, činilo se da je Milošević “igrao svoju uobičajenu igru, dajući podršku čas jednom, čas drugom čelniku RSK-a, ovisno o tome koja je situacija u datom trenutku najbolje odgovarala njegovim ciljevima” i da je izgledalo da Miloševićeva kontrola nad zvaničnicima RSK-a ili RS-a vremenom varira, ovisno o dešavanjima u regiji. Kada je Martić stao uz optuženog (Karadžića), i on i optuženi su izgubili Miloševićevu naklonost.
Kraj
Prethodni nastavci:
1. Kako je (nelegalno) pravljena Republika Srpska, https://avangarda.ba/post/type-1/803/Kako_je_(nelegalno)_pravljena_Republika_Srpska
2. SDS je, na čelu s Karadžićem, podjelu BiH započeo još 1991. godine, https://avangarda.ba/post/type-1/805/SDS_je_na_celu_s_Karadzicem_podjelu_BiH_zapoceo_jos_1991._godine
3. 19. decembra 1991. počinje mobilizacija svih srpskih snaga u MUP-u, JNA i TO-u, https://avangarda.ba/post/type-1/806/19._decembra_1991._pocinje_mobilizacija_svih_srpskih_snaga_u_MUP-u_JNA_i_TO-u
4. Srpske snage u BiH činili su: pripadnici MUP-a, VRS-a, JNA, VJ-a, TO-a, MUP-a Srbije, srpskih paravojnih snaga i dobrovoljačkih jedinica iz Srbije i iz Bosne
https://avangarda.ba/post/type-1/812/Srpske_snage_u_BiH_cinili_su:_pripadnici_MUP-a_VRS-a_JNA_VJ-a_TO-a_MUP-a_Srbije_srpskih_paravojnih_snaga_i_dobrovoljackih_jedinica_iz_Srbije_i_iz_Bosne_
5. Sistematski obrazac zločina nad Muslimanima i Hrvatima na teritorijama na koje su Srbi polagali pravo
https://avangarda.ba/post/type-1/814/Sistematski_obrazac_zlocina_nad_Muslimanima_i_Hrvatima_na_teritorijama_na_koje_su_Srbi_polagali_pravo__
