“Istorija nas uči da moramo biti oprezni, moramo biti jedinstveni, moramo biti ekonomski jaki da bismo se pripremili na sve ono što nas može iznenaditi, jer ja se bojim – volio bih da griješim – da taj proces o njihovom rješavanju hrvatskog nacionalnog pitanja nije završen.” Koliko god se činile opštim mjestom komentara i diskusija na društvenim mrežama i portalima na bh. obroncima interneta, ove riječi nije rekao niko drugi do Milenko Savanović, ministar rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske. Izgovorio ih je šeretski lako, na pola naočala, 12. februara ove godine, kada je u Potkozarju obilježavana 75. godišnjice masovnog ustaškog pokolja (prema podacima objavljenim na RTRS-u) 562 srpska civila, među kojima i 77 djece.

Kako visoki državni službenici nikada ne dolaze bez pratnje drugih zvaničnika koji su simbolički ili porijeklom vezani za određeni kraj u koji se ide – što je sasvim legitiman potez – građanima se sa tog mjesta obratio i Nedeljko Milaković, poslanik u Narodnoj skupštini Republike Srpske. On je i sam potomak stradalih stanovnika Piskavice i Potkozarja, pa je skladno tome poručio da se korijeni NDH vide i danas: “Najveći problem koji brine nas, koji danas živimo na ovim prostorima u Republici Srpskoj što je to jedna ideologija koja je stvarana i što se i dalje nastavlja u Hrvatskoj.”
 
Novi val revizionizma

Ove dvije izjave emitovane su istog dana u drugom Dnevniku Radio Televizije Republike Srpske, a za vjernije čitaoce na portalu (rtrs.tv) priređen je i prošireni izvještaj. U njemu su se, između ostalih, našle još dvije izjave narodnog poslanika Milakovića. Vjerno čitalaštvo RTRS-ovog portala Milaković je podsjetio na prošlogodišnju izjavu banjalučkog biskupa Franje Komarice “koji je uporedio stradanja na Blajburugu sa događajima u Banjaluci tokom proteklog odbrambeno-otadžbinskog rata”, te pozvao biskupa da navede jednog Hrvata koji je ubijen u Potkozarju (citat RTRS-a). “Poučeni njihovim klanjem, nismo zvijeri kao oni, već smo svima pomogli. Odselili su se, a neki su se i vratili. Nijedna njihova kuća nije zapaljena”, rekao je Milaković i pozvao biskupa “da lažima ne baca ljagu na pošteni i civilizovani srpski narod”.

Da cijeli izvještaj dodatno dobije na težini potrudio se i ministar Savanović, pa je izjavio da je ovaj zločin “nezapamćen na ovim prostorima”.

Vjerno čitalaštvo RTRS-ovog portala Milaković je podsjetio na prošlogodišnju izjavu banjalučkog biskupa Franje Komarice “koji je uporedio stradanja na Blajburugu sa događajima u Banjaluci tokom proteklog odbrambeno-otadžbinskog rata”, te pozvao biskupa da navede jednog Hrvata koji je ubijen u Potkozarju (citat RTRS-a). “Poučeni njihovim klanjem, nismo zvijeri kao oni, već smo svima pomogli. Odselili su se, a neki su se i vratili. Nijedna njihova kuća nije zapaljena”, rekao je Milaković

Poslije ovog opšteg mjesta RTRS-ovog parastoskog izvještavanja, da bismo uopšte mogli krenuti u rasplet priče, moramo se usaglasiti da pitanje kako se se kolektivitetu žrtve može prefiksirati nacionalna pripadnost nije dvojba koja se uz redovno gledanje RTRS-a ne može prevazići. Naprotiv, ovaj prilog je samo jedan u nizu njemu sličnih opštih mjesta izvještavanja koje u posljednjih godinu dana prolaze uz mamac (en. hook) “obilježena godišnjica stradanja Srba u (dodati proizvoljno)”.

Emitovan bez ikakve uredničke intervencije, on možda i najbolje pokazuje da bi se za kvalifikaciju vlasti Republike Srpske u jednoj riječi morao tražiti pojam između licemjerstva i izvještačenosti. Taj bi pojam predstavljao situaciju u kojoj jedan ministar, poslanik ili neki drugi zvaničnik izgovari “istinu” za koju mnogi živi stanovnici Republike Srpske mogu garantovati da je laž, a mrtvi ili nikad pronađeni, svjedočiti o njoj iz prve ruke. Kao u slučaju kada ministar Milenko Savanović ustvrdi da je ustaški zločin u Piskavici “dosad nezapamćen na ovim prostorima”.
 
Prešućivani zločin

Da je kojim slučajem uz Petra Đokića, ministra energetike, industrije i rudarstva sa Savanovićem bio i Neđo Trninić, ministar saobraćaja i veza moglo se ministru Savanoviću vrlo lako objasniti da kroz tu Piskavicu, odakle se i obraća, prolazi pruga Omarska-Kozarac i Omarska-Tomašica, koja spaja mjesta po kojima su nazive nosili najozloglašeniji logori, stratišta i mjesta stradanja nesrba u potonjem ratu. Koji je, za ministra Savanovića, u skladu sa resorom koji vodi “odbrambeno-otadžbinski”, a bez suvišne malicioznosti mogao bi biti i metafora za ono “neriješeno hrvatsko pitanje”.

Mnogo je lakše spočitati biskupu Komarici da “baca ljagu na pošteni i civilizovani srpski narod”, nego – recimo – kolegi poslaniku, potpredsjedniku Narodne skupštine Republike Srpske, Nenadu Stevandiću, što je tokom posljednjeg rata bio komandant Srpskih odbrambenih snaga (SOS) – gospodara života i smrti nesrba u ratom zahvaćenoj Banjaluci

S druge strane, narodni poslanik Nedeljko Milaković pokazao je da se svako češe tamo gdje ga najviše svrbi, ali i da se to češanje ponekad može i preskočiti. Pa je mnogo lakše spočitati biskupu Komarici da “baca ljagu na pošteni i civilizovani srpski narod”, nego – recimo – kolegi poslaniku, potpredsjedniku Narodne skupštine Republike Srpske, Nenadu Stevandiću, što je tokom posljednjeg rata bio komandant Srpskih odbrambenih snaga (SOS) – gospodara života i smrti nesrba u ratom zahvaćenoj Banjaluci. Što je ustanovljeno i u presudi Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) Momčilu Krajišniku (str. 141).  

Događaji u političkom životu Republike Srpske prolaze jedan za drugim, nepovezani i neumreženi, pa se izjave i zaboravljaju ili opraštaju – pogotovo kad su ovako dnevno-političke prirode. Svejedno, narodni poslanik Milaković mogao je – bez da pita biskupa Komaricu – i sam pronaći informacije o zločinima nad nesrpskim stanovništvom. Primjera radi, u zborniku radova “Prešućivani zločin”, u kome je dvadesetak autora iz raznih uglova i akademskih pozadina sagledavalo zločine počinjene nad Hrvatima i Bošnjacima u Bosanskoj Krajini, od 1992. do 1995. Ovaj zbornik bi Milakoviću još mogao biti i “relevantan” s obzirom da je njegov izdavač Evropska akademija Banjalučke biskupije.

Zločin na današnji dan

Pa ako i poslije toga ne vjeruje MKSJ, ili biskupu Komarici – koji stavovima i mišljenjima neminovno stoji iza pomenute publikacije – možda bi mogao krenuti od samog početka. A kada je riječ o bh. ratnim zbivanjima, za bilo koga iole prisebnog sam početak i osnova literatura su Izvještaji Tadeusza Mazowieckog 1992-1995. Specijalni posmatrač Komisije za ljudska UN-a za područje bivše Jugoslavije i sam je pisao o dešavanjima u Banjaluci i Bosanskoj Krajini. Pogotovo o “pomoći” koju pripadnici vojnih i paravojnih formacija pružaju ratom zahvaćenim Hrvatima i Bošnjacima u RS.

Milaković čak ne bi morao ići toliko duboko, dovoljno je odrabrati 17. jun 2015. godine. Tada je SIPA – dok Goran Zubac još uvijek nije bio smijenjen – postupajući po naredbi Suda BiH u Prijedoru uhapsila Milorada Radakovića i Gorana Pejvića. Tužilaštvo BiH sumnjiči ih da su 13. juna 1992. godine u kući porodice Ećimović, u Tukovima kraj Prijedora, iz vatrenog oružja usmrtili pet civila hrvatske nacionalnosti.

Specijalni posmatrač Komisije za ljudska UN-a za područje bivše Jugoslavije i sam je pisao o dešavanjima u Banjaluci i Bosanskoj Krajini. Pogotovo o “pomoći” koju pripadnici vojnih i paravojnih formacija pružaju ratom zahvaćenim Hrvatima i Bošnjacima u RS

Važna je i činjenica da je u Okružni sud u Banjaluci početkom novembra 2013. na devet godina zatvora osudio Dražu Lakića, bivšeg pripadnika srpskih oružanih snaga, zbog ratnih zločina počinjenih u Prnjavoru nad hrvatskim civilima i ubistva Zlatka Alilovića.

Onima koji ljude dehumanizuju i predstavljaju kao brojke, taj je broj sigurno mali i neznatan, ali sve i da je tako – iako nijedna ljudska žrvtva nije mala ili neznatna, niti bi trebalo da bude – i šest stradalih je “cifra”. Pogotovo kada se niti jedna žrtva ne priznaje, ili se zločini relativizuju.

Milaković čak ne bi morao ići toliko duboko, dovoljno je odrabrati 17. jun 2015. godine. Tada je SIPA – dok Goran Zubac još uvijek nije bio smijenjen – postupajući po naredbi Suda BiH u Prijedoru uhapsila Milorada Radakovića i Gorana Pejvića. Tužilaštvo BiH sumnjiči ih da su 13. juna 1992. godine u kući porodice Ećimović, u Tukovima kraj Prijedora, iz vatrenog oružja usmrtili pet civila hrvatske nacionalnosti

Koliko god relativizaciju ili političko licemjerje nije moguće odrediti na samo jednom prostoru, Republika Srpska iskovala im je potpuno drugačiju formu – fabrikaciju istine. Što je stepenicu više iznad negiranja, budući da negiranje ne podrazumijeva samo proces poricanja ili odbijanja utvrđene istine, nego i stanje u kome je ta istina dovoljno javno prihvaćena da bi se mogla negirati.

Predstavljena i utvrđena istina Republike Srpske ni na prvi pogled nisu identične, pa tako nije moguće ni pronaći razlike među njima. Prvenstveno zbog toga što pomjeranje pažnje sa  predstavljene na utvrđenu istinu Republike Srpske ne djeluje kao varka dinamičkog polja, niti kao dječja foto igrica u kojoj se za dvije naizgled identične slike traži određen broj razlika, nego kao prelazak iz skandinavke u sudoku.