Početak drugog polugodišta u osnovnim i srednjim školama u Republici Srpskoj trebalo je da bude 23. januara, ali je već sasvim jasno da su mnogi učenici osnovnih i srednjih škola zbog neuslovnosti objekata, prokišnjavanja i hladnoće, školsku slavu Svetog Savu dočekali kući.
Učenici škole nazvane po jednom drugom svetitelju – Sveti Vasilije Ostroški u Sokocu na skraćene polusatne časove krenuli su 30. januara, kao što na njih već idu i učenici banjalučke Gimnazije. Problem im je isti – nemaju grijanja.

Kako objašnjava Dušan Mišljenović, direktor Osnovne škole Georgi Stojkov Rakovski, “temperatura u učionicama je ispod 19 stepeni Celzijusa, koliko bi minimalno morala biti za neometano izvođenje nastave”. U ovoj osnovnoj školi – inače jednoj od dvije najveće u Banjaluci, prema riječima direktora Mišljenovića, u dvjema učionicama temperatura je 16 stepeni, jer su na najvišoj etaži, pa toplota do njih ne dolazi. “Uzrok tome da se nastava izvodi u prostoru koji je tri stepena celzijusa hladniji od praga minimalne uslovnosti”, kaže Mišljenović, “je činjenica da je ulazna temperatura 60 stepeni, pa ne mogu preuzeti dovoljnu količinu toplote da se zagrije cijeli prostor.”
 
Na ovaj problem reagovalo je i Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske, saopštavajući da su “odobrili skraćenje ili odlaganje nastave svima koji su se s tim zahtjevom obratili. Bivajući u istoj ovoj osnovnoj školi, na minimalnih 19 stepeni, resorni ministar Dane Malešević poentirao je: “Vjerovatno je trebalo malo posjetiti škole i u ovim prethodnim danima raspusta, kako do ove situacije ne bi došlo.”
 
Zemlja investirajućih turista
 
Ove probleme ne dijele učenici i učenice Osnovne škole Radoje Domanović u Osječanima kod Doboja, jer su dan nakon početka polugodišta završeni radovi na promjeni stolarije. “Do sada nam je na nastavi bilo jako hladno i prokišnjavalo je”, rekla je u kameru RTRS-a učenica Ivana Jović. Ministarstvo prosvjete i kulture izdvojilo je za ovu ugradnju PVC vrata i prozora 39 hiljada KM. No, Ivanina debela zimska jakna, a potom i riječi Saše Živanovića, direktora škole govore da problem sa grijanjem, grubim građevinskim i zanatskim radovima nije još uvijek riješen. “Efekti su višestruki – dobićemo na uštedi energije, a to je nama od izuzetnog značaja jer dobijamo materijalna sredstva od Ministarstva koja nisu dovoljna. Potrebno je još da se urade fasada i krov, što očekujemo od pomoći UNDP-a”, rekao je Živanović.

U Foči je istog tog dana, 24. januara, Maureen Cormack, ambasadorica SAD u BiH, otvorila Servis centar za porodice djece i osobe sa “poteškoćama u razvoju” (tako su ga nazvali osnivači) –“Tračak nade”. U njegovo opremanje USAID je uložio 49.000 KM, dok se ne zna koliko je tačno uložila opština. “Potrebno je da i dalje svi pomažemo ovim volonterima kako bismo nastavili ovaj plemeniti posao, posebno kada je u pitanju izmjena zakonskih procedura”, rekla je tada Cormack.
USAID će u narednih nekoliko mjeseci finansijski i logistički podržati i odlazak 45 mališana štićenika ovog Centra u Foči, i 45 mališana iz Goražde na zajedničko besplatno ljetovanje na moru. Pored toga, izvjesno je da će USAID pomoći i izradu socijalne karte u fočanskoj opštini. Ove dvije informacije saopštio je, nakon sastanka s Cormack, Radisav Mašić, načelnik opštine Foča. (Njemu, sve su prilike, ne smetaju sankcije SAD-a Miloradu Dodiku, njegovom stranačkom lideru.)

Uz šest miliona koje je uložila opština Višegrad, ukupno je to 18,5 miliona maraka, od građana, uloženih u Andrićgrad. Od ukupnih 34,5 miliona koje su dosad uložene u Andrićgrad, građani i građanke uložili su – brojem – 53,6 odsto, a Kusturicina firma Lotika iz Užica – 14,5 odsto. No, u vlasničkoj, strukturi drugačija je situacija, pa Republika Srpska ima 49 odsto udjela, a Kusturicina Lotika 51 odsto

Strane investicije stigle su toga dana i u Modriču, u kojoj će švajcarska fondacija “Obervalis – Djeca našeg svijeta” do kraja juna izgraditi vrtić vrijedan 1.100.000 KM. Imaće pet radnih prostorija, među kojima i jednu za boravak i rad djece sa invaliditetom. Njegovim otvaranjem otvoriće se stotinu mjesta, na koja već čekaju modrički mališani. No, ovo je već druga velika investicija iste fondacije u Modriči. U oktobru 2015. ova fondacija otvorila je Dnevni centar za djecu sa invaliditetom. Na ovu ideju došli su zahvaljujući Modričaninu Branku Vidiću, koji je stekao njihovo povjerenje. “Kad smo završili prvi projekat rekli su mi da će opet doći u Modriču da pomognu”, rekao je Branko Vidić, dok načelnik opštine Mladen Krekić ističe kako je sve ovo stvarno, “a biće još stvarnije kad za dan opštine dobijem i vrtić od naših Švajcaraca, naših prijatelja”.

Dok strane organizacije, fondacije i donatori opremaju osnovne i srednje škole, centre i vrtiće, Republika Srpska za te namjene koristi se više donatorskim večerima i adhoc rješenjima, nego planskim i programskim planiranjem rješavanja problema. I to obično rade institucije koje za to nisu ni nadležne, ni odgovorne, poput izvršnih vlasti – ministarstava, javnih preduzeća, javnih institucija. Tako je, primjerice, kabinet predsjednika Republike Srpske u decembru 2016. godine na konto izgradnje Centra za prevenciju razvojnih teškoća “Za majku i dijete” u Banjaluci uplatio 700.000 KM, te organizovao donatorsko veče na kome je prikupljeno još 600.000 KM potrebnih za izgradnju ovog Centra. Pa i kad institucije nadležne za opremanje i održavanje, recimo, osnovnih škola – a to je u Republici Srpskoj Ministarstvo prosvjete i kulture – shvate da probleme moraju rješavati sistematski i budžetski predvidjeti izdatke, onda to završi na 400.000 KM izdataka za održavanje postrojenja i opremanje. Taj iznos je, naspram realnih problema školstva, zaista tričav, pogotovo kada ga treba rasporediti “po prioritetima” na oko dvije stotine osnovnih škola.

Andrićgrad ne sme da čeka

Sve ovo, svakako, nije obeshrabrilo Vladu Republike Srpske da pečalbaru Emira Kusturici doznači traženih 1,5 miliona maraka za početak gradnje druge faze Andrićgrada, u koji je već uložila preko 11 miliona maraka. Uz šest miliona koje je uložila opština Višegrad, ukupno je to 18,5 miliona maraka, od građana, uloženih u Andrićgrad. Od ukupnih 34,5 miliona koje su dosad uložene u Andrićgrad, građani i građanke uložili su – brojem – 53,6 odsto, a Kusturicina firma Lotika iz Užica – 14,5 odsto. No, u vlasničkoj, strukturi drugačija je situacija, pa Republika Srpska ima 49 odsto udjela, a Kusturicina Lotika 51 odsto.

No, bivši ministar trgovime i turizma, Bakir Ajanović, u odgovoru na poslaničko pitanje od 29. oktobra 2012. rekao je da će se “konačni vlasnički udjeli definisati nakon završetka projekta”, pa ostaje nada da će nekad kad se projekat završi Republika Srpska biti natpolovični vlasnik Andrićgrada.

Prema izvještavanju portala žurnal.info, u ugovoru o osnivanju društva “Andrićgrad” nigdje nije navedena mogućnost promjene vlasničkih udjela. Takva situacija, navodi ovaj portal, “Kusturici otvara prostor da Vladu RS-a i njene predstavnike u Andrićgradu tretira kao potpuno imaginarne likove koji nemaju nikakvog uticaja na to kako će on raditi i na što će trošiti pare iz budžeta RS”.

USAID će u narednih nekoliko mjeseci finansijski i logistički podržati i odlazak 45 mališana štićenika ovog Centra u Foči, i 45 mališana iz Goražde na zajedničko besplatno ljetovanje na moru. Pored toga, izvjesno je da će USAID pomoći i izradu socijalne karte u fočanskoj opštini

Tome u prilog svjedoči i činjenica da Kusturica još uvijek nije dostavio dodatnu dokumentaciju glavnog projekta – predmjer i predračun radova, uvjerenje o izmirenim poreskim obavezama, građevinsku dozvolu i ugovore i dokaze kojima će opravdati ulaganje sredstava koja traži od Vlade Republike Srpske. Iako ih je Ministarstvo trgovine i turizma RS-a zatražilo 20. oktobra 2016. Mjesec dana kasnije Kusturica je, ne prilažući ove dokumente, odgovorio da će ih dostaviti kad ih “bude imao”. Tačnije, da će građevinsku dozvolu dostaviti kad je bude dobio, da će uvjerenje o uplati poreza dostaviti kad ga (i ako ga) plati. I da podatke o sufinansijerima neće ni dostavljati, jer za tim nema potrebe.

Ukoliko bismo se i osmjelili da zaključimo da je ovo Kusturicino ponašanje drsko i bahato – šta bismo tek mogli reći o Ministarstvu trgovine i turizma – koje mu je taj novac na poslijetku i dodijelilo? Iz čega se vidi i sasvim jasno šta su, odnosno ko su, prioriteti Republike Srpske.

Drugim riječima, mališani iz Modriče, Foče i Sokoca mogu da čekaju da UNDP, USAID i Švajcarci odluče svojim sredstvima obezbijediti uslovnost vrtića, škola i dnevnih centara – jer ih u budžetu RS nema – ali Kusturica za Andrićgrad ne može da čeka novac iz budžeta RS-a – jer svoj ne planira ulagati.

Kusturica još uvijek nije dostavio dodatnu dokumentaciju glavnog projekta – predmjer i predračun radova, uvjerenje o izmirenim poreskim obavezama, građevinsku dozvolu i ugovore i dokaze kojima će opravdati ulaganje sredstava koja traži od Vlade Republike Srpske. Iako ih je Ministarstvo trgovine i turizma RS-a zatražilo 20. oktobra 2016. Mjesec dana kasnije Kusturica je, ne prilažući ove dokumente, odgovorio da će ih dostaviti kad ih “bude imao”

Osnovci i srednjoškolci RS-a su se na Savindan, 27. januara, prisjetili Kusturicinog Vidovdanskog govora na otvaranju Andrićgrada 2014. i shvatili još jednom da “moramo da zaštitimo identitet da bi budućnost valjala i da bi bila dobra”. Iako im se činilo da je neko nekad rekao da su budućnost Srpske djeca i mladi, učenici i studenti – a sve su prilike da je to bio ministar Dane Malešević na početku školske godine – vrlo brzo su shvatili da je prioritet za budućnost Srpske – Andrićgrad.

Shvatila su djeca, na kraju krajeva, i da Republika Srpska ima vrlo pronicljivu strategiju u kojoj će strani donatori i investitori – pri hodočašću u Andrićgrad, taj biser srpske arhitekture i srpskog kulturnog stvaralaštva – tražiti okolna sela i gradove u kojima će obnavljati i graditi škole, vrtiće i socijalne ustanove. No, da bi se to ostvarilo, potrebno je prije svega školstvo i zdravstvo dovesti do tog nivoa na kome bi nekom strancu bilo poželjno ili opravdano da u njih ulaže. Dovesti ih do granice u kojoj više neće biti školstvo i zdravstvo, nego turizam boli, u kome Andrićgrad blješti, a svi putevi do njega pozivaju na – sevap.