“Malo blago” (izvorno Little Gem) predstava je po tekstu savremene irske spisateljice Elien Murphy, čija su glavna uporišta priče o ljubavi i smrti, propalom braku i neželjenoj tinejdžerskoj trudnoći. Uz te, pojaviće se i mnoge komične situacije, digresije i komentari, koji doprinose cjelini u kojoj se propituju perspektive i pogledi žena na uloge koje im diktira društvo, ili su uslovljene ulogama i značaju muškaraca u njihovom životu.

Priča o tri žene

Nakon praizvedbe na Dublin Fridge Festivalu (2008.), te izvedbe u Hrvatskom narodnom kazalištu u Varaždinu, tekst dolazi i na banjalučku scenu, u režiji zagrebačke rediteljke Slađane Kilibarda, i produkciji Gradskog pozorišta Jazavac. Premijera je održana 22. oktobra, prvu noć Međunarodnog festivala mladog glumca “Zaplet”.

Iako pisana na engleskom jeziku, predstava je dosljedno lokalizovala detalje. Poštujući namjeru autorke i pokazujući sposobnost da lokalni kontekst ne pretvori u banalizaciju, tekst je uspješno adaptiran za okruženje u kojem se igra. Kćerka Amber, majka Lorraine i baka Kay zahvaljujući uspješnoj lokalizaciji, na sceni Jazavca postaju Biljana, Lana i Kaja, a igraju ih Belinda Božičković, Slađana Zrnić i Nataša Ivančević.

“Malo blago” priča je o životima tri žene – dvije majke i dvije kćerke, od kojih će i treća postati majka i to malog Blaga. Blago je beba, ali i velika tema oko koje se okupljaju tri generacije majki, čiji lični problemi najednom (ali ne i odmah) postaju balansirani radošću koju izaziva rođenje malog Blaga.

Kaja zbog bolesti svog muža nema seksualni odnos, Lana se zbog svog muža bori s anksioznošću, dok najmađa Biljana, ima problem sa Pavlom, koji se prema njoj ne ponaša kako dolikuje, niti dozvoljava da definišu prirodu njihovog odnosa. Tekst koji po prirodi, prema mišljenju rediteljke, treba da prikaže “težak položaj današnje zaposlene žene koja pokušava pomiriti karijeru, porodicu i svoje žensko biće”, na sceni ne doživljava svoje opšte tumačenje. Svi problemi ovih žena leže u jednoj riječi s mnogo značenja – muškarac. I to postaje potpuno jasno kada glumice karikiraju muškarce svojih života (osim jednog). Ipak, ovaj omaž ženi napisan je i izveden suviše nježno i suptilno da bi se govorilo o jakoj i poptuno angažovanoj feminističkoj misli; ali previše uvjerljivo da bi dozvolio drugačiju reakciju.

Tradicionalne uloge

Drugim riječima, Kaja, Lana i Biljana nisu žene koje se slamaju pod teretom pomirenja svestrane uloge žene, niti se tema ove predstave, nakon gledanja, može doživjeti (samo) kao pitanje kako će žena pomiriti sve ono što “treba da bude”. Naprotiv, reakcije društva pogađaju ove žene, ali ih u trenucima odluke one ignorišu, promišljajući kritički i racionalno. Pritom, ovo nije još jedna predstava o ulozi i životu “moderne” žene, nego žene kao samosvjesnog, odgovornog bića, koja ne čeka da joj društvo nametne ulogu i moral, nego ih sama bira i o njima odlučuje.

Rediteljka Slađana Kilibarda (uz asistenciju Dragane Đedović) predstavu postavlja u prostor crnobijelih šahovskih polja koja dominiraju i pod(ijum)om i zidom, sa tri veš mašine različitih karakteristika, izgleda i godine proizvodnje (scenografija Dragana Purković Macan), koje će njihove vlasnice tokom predstave i koristiti. I mijenjati im mjesto. Uz pretežno monološku strukturu predstave, s tek povremenim dijalogom koji se čuva za kraj, mijenjanje položaja veš mašine na početku i na kraju monologa, uz pratnju muzike, prikazuju mjesto, vrijeme i okolnosti rečenog.

Interesantna rješenja tona i svjetla dosljedno karakterizuju dominatni interpretativni model shvatanja okolnosti incidentnih događaja, promjena mjesta radnje, dramskih situacija. S druge strane, formalni plan ovdje prati značenjski, tako da scenografija, svjetlo i ton igraju veoma bitnu ulogu u određivanju kako bi publika trebalo da shvati motive, situacije i komentare. Jedino što u tom planu ostavlja prostor za diskusiju je izbor muzike. Tu je potpuno izbjegnuta lokalizacija, pa tako i u situacijama, monolozima i interpretacijama događaja u kojima muzička podloga ne pomaže određivanju prostornog konteksta, nego se koristi u ritmičke svrhe. Ipak, izbor muzike jasno prati generacijske odlike, i pravi jasne distinkcije vremena odrastanja i života, prostora i okolnosti.

Očekivanja društva

Tematski, pa i u postavci likova, ovaj tekst ne donosi književnosti ništa novo ni epohalno. Međutim, ako vjerujemo da centar pozorišnog događaja nije tekst, nego glumac/glumica i gledatelj/gledateljka, onda je razlog postavljanja ove predstave upravo igra i lični pečat glumica, snažan komentar na likove i otklon.

U središte pažnje tada dolaze bliskost perspektiva redateljke i glumica, sposobnost njihove saradnje da komične digresije lokaliziju, bez banalnosti. Takvi komentari prema likovima, publici i otklon prema postupcima lika i očekivanju društva, koji se izrazito vide u snažnoj energiji i radnji Božičković, Zrnić i Ivančević, ovdje ističu riješenost odbijanja tradicionalnih uloga i regula patrijarhata.

U glumačkom smislu, onom koji svakako jeste najupečatljiviji u predstavi, Slađana Zrnić i Nataša Ivančević, kao starije i iskusnije glumice, konačno dobijaju uloge u kojima mogu pokazati (i potvrditi) svu interpretativnu sposobnost, mogućnost brze, jasne i efikasne transformacije – što i uspijevaju. Iznenađenje je, svakako pozitivno, mlada glumica Belinda Božičković kojoj je ovo prva velika i ozbiljna od kako je prije pet godina završila studij.

Ova predstava, na kraju krajeva, niti pretenduje da postane sveopšta savremena umjetnost, niti to ističe. Ipak, ona ima snagu, emociju i duhovitost koje, zbog autentične lokalizacije, odlične glumačke energije i rediteljske dosljednosti, čini se – prenosi bolje nego samo književno djelo.

Ono što nema nikakve veze sa predstavom nego sa namjerom njenog postavljanja na repertoar, ostavlja mogućnost da u jedanaestoj godini postojanja Jazavac (konačno) otvori prostor za istraživački i društveno angažovani rad, gdje će mladi/e banjalučki/e glumci/e konačno početi dobijati značajnije i važnije prilike da se pokažu i potvrde.